त्रिसरण आणि पंचशिल: बौद्ध धर्मातील महत्त्वाचे तत्त्व
त्रिसरण आणि पंचशिल हे बौद्ध धर्मातील दोन अत्यंत महत्त्वाचे तत्त्व आहेत, ज्यांचा स्वीकार केल्यावर व्यक्ती आत्मज्ञानाच्या मार्गावर जातो. त्रिसरण म्हणजे तीन धातूंचा, म्हणजे बुद्ध, धम्म आणि संघ यांचा आश्रय घेणे. पंचशिल म्हणजे पाच मुख्य नियमांचे पालन करणे, जे बौद्ध जीवनशैलीला शुद्धतेकडे नेते.
त्रिसरण:
त्रिसरण म्हणजे “तीन आश्रय” किंवा “तीन शरण” घेणे. हे तत्त्व बौद्ध धर्माच्या स्वीकारावर आधारित आहे, जेथे एक व्यक्ती बुद्ध, धम्म आणि संघ यांच्याकडे शरण घेतो.
बुद्धं सरणं गच्छामि – येथे व्यक्ती बुद्धांकडे शरण जातो. बुद्ध म्हणजे पूर्ण ज्ञान असलेला, जो सर्व प्राण्यांना शांती आणि मुक्तीचा मार्ग दाखवतो.
धम्मं सरणं गच्छामि – व्यक्ती धम्माच्या मार्गाकडे शरण जातो. धम्म म्हणजे बौद्ध धर्म, जो जीवनाला आणि त्याच्या सर्व अडचणींना सामोरे जाण्याचा मार्ग दर्शवतो.
संघं सरणं गच्छामि – व्यक्ती संघाच्या शरण जातो. संघ म्हणजे बुद्धाच्या उपासकांचा समुदाय, जे लोक बुद्धाच्या शिकवणींना पाळत असतात आणि एकमेकांना सहकार्य करतात.
वाक्यांचे पुनरावलोकन:
त्रिसरण ३ वेळा दिलं जातं कारण प्रत्येक शरण “बुद्ध”, “धम्म” आणि “संघ” यांना पुन्हा पुन्हा स्वीकारले जाते.
प्रत्येक शरण घेतल्यावर जीवनात सुधारणा आणि शांतीची प्राप्ती होते.
पंचशिल:
पंचशिल म्हणजे पाच मुख्य नियम, जे प्रत्येक बौद्ध भक्तांनी पाळावे लागतात. हे नियम जीवनातील नैतिकतेला वाढवतात आणि पापांच्या वर्तुळातून मुक्तता मिळवतात.
पाणातिपाता वेरमणी-सिक्खापदं समादियामि – “मी जीवहत्या करण्याचा निषेध करतो.” याचा अर्थ, जीवांची हानी न करता शांततेत जगण्याचा वचन.
अदिन्नादाना वेरमणी-सिक्खापदं समादियामि – “मी चोरी करण्याचा निषेध करतो.” याचा अर्थ, दुसऱ्याच्या मालमत्तेची चोरी किंवा लंपटपणा न करणे.
कामेसु-मिच्छाचारा वेरमणी-सिक्खापदं समादियामि – “मी पापी कामे न करणारा होईल.” याचा अर्थ, शरीर आणि मनातील कामे योग्य मार्गाने नियंत्रित करणे.
मुसावादा वेरमणी-सिक्खापदं समादियामि – “मी खोटं बोलण्याचा निषेध करतो.” याचा अर्थ, सत्य बोलणे आणि खोटे बोलण्यापासून दूर राहणे.
सुरा-मेरय-मज्ज-पमादट्ठाना वेरमणी-सिक्खापदं समादियामि – “मी मादक द्रव्यांचा वापर न करण्याचा वचन देतो.” याचा अर्थ, मद्यपान किंवा अन्य मादक पदार्थांचा वापर टाकणे.
त्रिसरण – पंचशिल
नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स।
नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स।
नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स।
बुद्धं सरणं गच्छामि।
धम्मं सरणं गच्छामि।
संघं सरणं गच्छामि।
दुतियम्पि, बुद्धं सरणं गच्छामि।
दुतियम्पि, धम्मं सरणं गच्छामि।
दुतियम्पि, संघं सरणं गच्छामि।
ततियम्पि, बुद्धं सरणं गच्छामि।
ततियम्पि, धम्मं सरणं गच्छामि।
ततियम्पि, संघं सरणं गच्छामि।
पाणातिपाता वेरमणी-सिक्खापदं समादियामि। १
अदिन्नादाना वेरमणी-सिक्खापदं समादियामि। २
कामेसु-मिच्छाचारा वेरमणी-सिक्खापदं समादियामि। ३
मुसावादा वेरमणी-सिक्खापदं समादियामि। ४
सुरा-मेरय-मज्ज-पमादट्ठाना वेरमणी-सिक्खापदं समादियामि। ५
साधु, साधु, साधु।