जुन्नर लेणी (लेण्याद्री) : जुन्नर
जुन्नर लेणी (लेण्याद्री) – महाराष्ट्रातील प्राचीन बौद्ध गुंफा आणि ऐतिहासिक वारसा
परिचय:
महाराष्ट्रातील जुन्नर हे भारतातील सर्वाधिक लेण्यांचे (गुंफांचे) केंद्र मानले जाते. येथे सुमारे 200 हून अधिक बौद्ध गुंफा आहेत. त्यापैकी सर्वात प्रसिद्ध म्हणजे लेण्याद्री लेणी. या गुंफांचा ऐतिहासिक आणि धार्मिक महत्त्व मोठे आहे.
लेण्याद्रीचा इतिहास:
लेण्याद्री बौद्ध गुंफा इ.स. पूर्व 1ल्या शतकातील असून, त्यांचा उपयोग ध्यानसाधना आणि बौद्ध भिक्षूंनी वास्तव्य करण्यासाठी केला जात असे. यामध्ये प्रमुख चैत्यगृह, विहार आणि बौद्ध शिल्पकला दिसून येते. कालांतराने याठिकाणी अष्टविनायक गणपतींपैकी एक असलेले गिरिजात्मक गणेश मंदिर वसवले गेले, त्यामुळे हे हिंदू आणि बौद्ध दोन्ही धर्मीयांसाठी पवित्र स्थान आहे.
स्थापत्य आणि वैशिष्ट्ये:
- विहार आणि चैत्यगृह: लेण्याद्री लेणीत बौद्ध भिक्षूंसाठी असलेली विहारे आणि ध्यानगृह आहेत.
- शिल्पकला: लेण्याद्रीतील शिल्पकाम अत्यंत सूक्ष्म आणि सुंदर आहे, जे प्राचीन भारतीय स्थापत्यशैलीचे दर्शन घडवते.
- गिरिजात्मक गणेश मंदिर: हीच एकमेव अष्टविनायक गणेश मूर्ती आहे जी पर्वतावर कोरलेली आहे.
पर्यटन आणि महत्त्व:
- महाराष्ट्रातील इतिहास आणि प्राचीन संस्कृती जाणून घेण्यासाठी उत्तम ठिकाण.
- ट्रेकिंगसाठी हे स्थान लोकप्रिय आहे. गुंफांपर्यंत पोहोचण्यासाठी साधारण 300 पायऱ्या चढाव्या लागतात.
- बौद्ध आणि हिंदू धर्मीयांचे पवित्र स्थान म्हणून ओळखले जाते.
कसे पोहोचाल?
- रेल्वे: पुणे किंवा मुंबई येथून नाशिक किंवा पुणे रेल्वे स्थानकावर उतरून बस किंवा टॅक्सीने जाता येते.
- रस्ता: पुणे किंवा मुंबईहून जुन्नरपर्यंत खासगी वाहन किंवा एसटी बसने जाता येते.
निष्कर्ष:
लेण्याद्री लेणी बौद्ध आणि हिंदू संस्कृतीचे अनोखे मिश्रण दर्शवणारे ठिकाण आहे. इतिहास, निसर्ग आणि धार्मिक महत्त्व असलेले हे ठिकाण पर्यटकांसाठी एक संस्मरणीय अनुभव देणारे आहे.
🔗 अधिक माहितीसाठी: अधिकृत पर्यटन वेबसाईट
