हेमिस मठ : लडाख

6 2 minutes read

हेमिस मठ, लडाख: इतिहास, संस्कृती, अध्यात्म आणि निसर्गाचा अद्भुत संगम

लडाखच्या दुर्गम पर्वतरांगांमध्ये वसलेला हेमिस मठ (Hemis Monastery) हे तिबेटी बौद्ध धर्माच्या ड्रुकपा वंशाचे एक महत्त्वपूर्ण धार्मिक आणि सांस्कृतिक केंद्र आहे. हे केवळ एक मठ नसून, लडाखच्या समृद्ध इतिहासाचा आणि संस्कृतीचा जिवंत ठेवा आहे.

इतिहास आणि स्थापना:

हेमिस मठाचा इतिहास ११ व्या शतकापर्यंत मागे जातो, परंतु सध्याचे स्वरूप १७ व्या शतकात राजा सेंगगे नामग्याल (Sengge Namgyal) यांच्या काळात विकसित झाले.
१६७२ मध्ये, राजा सेंगगे नामग्याल यांनी मठाची पुनर्स्थापना केली आणि त्याला भव्य स्वरूप दिले. त्यापूर्वी, येथे एक लहान मठ अस्तित्वात होता.
हे मठ गुरु पद्मसंभव (गुरु रिन्पोचे) यांना समर्पित आहे, ज्यांनी ८ व्या शतकात तिबेटमध्ये बौद्ध धर्माचा प्रसार केला.

धार्मिक महत्त्व:

हे मठ तिबेटी बौद्ध धर्माच्या ड्रुकपा वंशाचे महत्त्वाचे केंद्र आहे.
गुरु पद्मसंभव यांना समर्पित असल्यामुळे, येथे धार्मिक विधींना विशेष महत्त्व आहे.
हेमिस त्से-चू (Hemis Tsechu) उत्सव हे या मठाचे प्रमुख आकर्षण आहे.

हेमिस त्से-चू उत्सव:

हा वार्षिक उत्सव गुरु पद्मसंभव यांच्या जयंतीनिमित्त साजरा केला जातो.
या उत्सवात भिक्षू रंगीबेरंगी मुखवटे घालून चाम नृत्य (Cham Dance) करतात, जे वाईट शक्तींना दूर करण्याचे प्रतीक आहे.
दर १२ वर्षांनी हा उत्सव मोठ्या प्रमाणात साजरा केला जातो, ज्यामध्ये दुर्मिळ थांगका (Thangka) प्रदर्शित केले जातात.
हेमिस त्से-चू उत्सव हा तिबेटी संस्कृतीचा एक उत्कृष्ट नमुना आहे, जो जगभरातील पर्यटकांना आकर्षित करतो.

वास्तुकला आणि कलाकृती:

हेमिस मठ पारंपारिक तिबेटी वास्तुकलेचा उत्कृष्ट नमुना आहे.
मठात अनेक प्राचीन मूर्ती, थांगका, स्तूप आणि धार्मिक वस्तू आहेत.
मठातील संग्रहालय लडाखच्या इतिहासाची आणि संस्कृतीची साक्ष देते.
मठातील लाकडी कोरीव काम आणि रंगीत भित्तिचित्रे पाहण्यासारखी आहेत.

आजूबाजूचा परिसर आणि निसर्ग:

हेमिस राष्ट्रीय उद्यान (Hemis National Park) जवळच असल्याने, पर्यटकांना नैसर्गिक सौंदर्याचा आनंद घेता येतो.
हे राष्ट्रीय उद्यान हिम बिबट्यांसाठी प्रसिद्ध आहे.
लडाखच्या पर्वतरांगांचे विहंगम दृश्य पर्यटकांना मंत्रमुग्ध करते.
सिंधु नदी मठाजवळून वाहते, ज्यामुळे परिसराला एक शांत आणि रमणीय वातावरण लाभते.

पर्यटन आणि भेट देण्याची माहिती:

हेमिस मठाला भेट देण्यासाठी उन्हाळा (मे ते सप्टेंबर) हा सर्वोत्तम काळ आहे.
लेह विमानतळ हे जवळचे विमानतळ आहे, आणि तेथून टॅक्सी किंवा बसने मठापर्यंत पोहोचता येते.
मठात निवास आणि भोजनाची व्यवस्था उपलब्ध आहे.
पर्यटकांनी स्थानिक संस्कृतीचा आदर ठेवावा आणि मठाच्या नियमांचे पालन करावे.

बाह्य दुवे:

हेमिस मठ हे लडाखच्या सांस्कृतिक आणि धार्मिक जीवनाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. या मठाला भेट देणे हा एक समृद्ध अनुभव आहे, जो पर्यटकांना लडाखच्या इतिहासाची आणि संस्कृतीची जवळून ओळख करून देतो.