देवनीमोरी (गुजरात)
देवनीमोरी (गुजरात) – प्राचीन बौद्ध स्तूप आणि ऐतिहासिक वारसा
देवनीमोरी हे गुजरात राज्यातील अरवल्ली जिल्ह्यातील एक महत्त्वाचे बौद्ध स्थळ आहे. येथे सापडलेला प्राचीन बौद्ध स्तूप सम्राट अशोकाच्या काळातील असल्याचे मानले जाते. हा स्तूप भारतीय बौद्ध धर्माच्या इतिहासातील एक महत्त्वाचा पुरावा आहे आणि येथे गौतम बुद्धांच्या अस्थी ठेवण्यात आल्याचेही काही संशोधक मानतात.
देवनीमोरीचा इतिहास
देवनीमोरी येथील बौद्ध स्तूपाचे उत्खनन १९५३-५४ मध्ये करण्यात आले. उत्खननादरम्यान सम्राट अशोकाच्या काळातील अनेक पुरातत्त्वीय अवशेष सापडले. यामध्ये बौद्ध मृद्भांड, मुद्रा, ताम्रपट आणि बुद्धांच्या शिकवणीशी संबंधित शिलालेख आढळले.
हा स्तूप इ.स.पू. ३ऱ्या शतकातील असल्याचे तज्ज्ञांचे मत आहे. येथे बौद्ध धर्माचा प्रचार आणि प्रसार झाल्याचे स्पष्ट संकेत मिळतात.
देवनीमोरी स्तूपाची वैशिष्ट्ये
१. प्राचीन बौद्ध स्थापत्यशैली
स्तूपाचा आकार मोठा गोलसर असून, तो सांड स्टोन आणि विटांपासून बनवला आहे.
स्तूपाच्या चारही बाजूंना बौद्ध धर्माशी संबंधित कोरीवकाम आढळते.
२. बुद्धधातू (भगवान बुद्धांचे अवशेष)
काही पुरातत्त्व संशोधकांनी येथे बुद्धधातू सापडल्याचा दावा केला आहे.
ही धातू एका दगडी पेटीमध्ये सापडली, ज्यावर बौद्ध धर्माशी संबंधित लेखन आहे.
३. विहार आणि ध्यानगृह
येथे प्राचीन बौद्ध भिक्षूंसाठी विहार आणि ध्यानगृहे आढळली आहेत.
ही स्थळे साधूंसाठी निवासस्थान आणि धर्मप्रसार केंद्र म्हणून वापरण्यात आली असावीत.
देवनीमोरीचा धार्मिक आणि पर्यटन महत्त्व
✅ बौद्ध धर्मीयांसाठी पवित्र स्थळ: भगवान बुद्धांच्या अस्थी येथे ठेवण्यात आल्याचा पुरावा मिळतो.
✅ पुरातत्त्वीय महत्त्व: भारतातील सर्वात प्राचीन बौद्ध स्थळांपैकी एक.
✅ पर्यटन केंद्र: इतिहासप्रेमी आणि बौद्ध धर्मीयांसाठी आकर्षणाचे ठिकाण.
देवनीमोरी कसे पोहोचाल?
📍 स्थान: अरवल्ली जिल्हा, गुजरात.
✈ हवाई मार्ग: अहमदाबाद विमानतळ (१२५ किमी) हे सर्वात जवळचे आंतरराष्ट्रीय विमानतळ आहे.
🚆 रेल्वे मार्ग: हिम्मतनगर रेल्वे स्थानक (३५ किमी).
🚌 रस्ता मार्ग: अहमदाबाद आणि गांधीनगर येथून खासगी वाहने आणि बस सेवा उपलब्ध.
निष्कर्ष
देवनीमोरी हे भारतातील बौद्ध धर्माच्या इतिहासाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. येथे आढळलेले पुरातत्त्वीय अवशेष आणि बुद्धधातू हे बौद्ध धर्माच्या व्यापक प्रसाराचे प्रतीक आहेत. धार्मिक आणि ऐतिहासिक दृष्टिकोनातून हे एक महत्त्वाचे पर्यटनस्थळ आहे.
🔗 अधिक माहितीसाठी भेट द्या: गुजरात टुरिझम अधिकृत संकेतस्थळ
