बौद्ध धम्म परिषदांचे योगदान आणि त्याचा प्रभाव

बौद्ध धर्माच्या इतिहासात बौद्ध धम्म परिषदांना (Buddhist Councils) विशेष महत्त्व आहे. या परिषदांमुळे बौद्ध धर्माच्या शिकवणींचे जतन आणि प्रसार झाला. या परिषदांचे योगदान आणि प्रभाव खालीलप्रमाणे आहेत:

बौद्ध धम्म परिषदांचे योगदान

• शिकवणींचे जतन:
  • बुद्धांच्या महापरिनिर्वाणानंतर त्यांच्या शिकवणींचे जतन करणे आवश्यक होते. धम्म परिषदांमध्ये बुद्धांच्या शिकवणींचे संकलन आणि संहिताकरण करण्यात आले.
• मतभेदांचे निराकरण:
  • बौद्ध संघामध्ये उद्भवलेले मतभेद धम्म परिषदांमध्ये सोडवले गेले.
  • यामुळे बौद्ध धर्माची एकता टिकून राहिली.
• धर्माचा प्रसार:
  • धम्म परिषदांमुळे बौद्ध धर्माचा प्रसार भारतात आणि भारताबाहेर झाला.
  • अशोकाच्या काळात झालेल्या तिसऱ्या धम्म परिषदेनंतर बौद्ध धर्माचा प्रसार जगभर झाला.
• त्रिपिटकाची निर्मिती:
  • धम्म परिषदांमध्ये त्रिपिटकाची (Tripitaka) निर्मिती झाली.
  • त्रिपिटक हा बौद्ध धर्माचा मुख्य ग्रंथ आहे.
• संप्रदायांची निर्मिती:
  • धम्म परिषदांमध्ये बौद्ध धर्माचे विविध संप्रदाय निर्माण झाले.
  • महायान (Mahayana) आणि थेरवाद (Theravada) हे दोन प्रमुख संप्रदाय याच परिषदांमध्ये उदयास आले.

बौद्ध धम्म परिषदांचा प्रभाव

• धर्माची स्थिरता:
  • धम्म परिषदांमुळे बौद्ध धर्माला स्थिरता मिळाली.
  • बुद्धांच्या शिकवणींचे जतन झाल्यामुळे बौद्ध धर्म दीर्घकाळ टिकून राहिला.
• सांस्कृतिक प्रभाव:
  • बौद्ध धर्माचा प्रभाव भारतीय कला, साहित्य आणि स्थापत्यकलेवर पडला.
  • बौद्ध स्तूपांसारख्या वास्तू जगभर प्रसिद्ध आहेत.
• सामाजिक प्रभाव:
  • बौद्ध धर्माने समाजात शांतता, करुणा आणि अहिंसेची मूल्ये रुजवली.
  • बौद्ध धर्माने जातिव्यवस्थेसारख्या सामाजिक समस्यांवरही प्रभाव टाकला.
• आंतरराष्ट्रीय प्रभाव:
  • बौद्ध धर्माचा प्रसार आशिया खंडातील अनेक देशांमध्ये झाला.
  • बौद्ध धर्माने आंतरराष्ट्रीय स्तरावर शांतता आणि करुणेचा संदेश दिला.

मुख्य बौद्ध धम्म परिषदा:

• पहिली बौद्ध धम्म परिषद:
  • राजगृह येथे महाकस्सप यांच्या अध्यक्षतेखाली झाली.
• दुसरी बौद्ध धम्म परिषद:
  • वैशाली येथे सबकामी यांच्या अध्यक्षतेखाली झाली.
• तिसरी बौद्ध धम्म परिषद:
  • पाटलीपुत्र येथे मोग्गलिपुत्त तिस्स यांच्या अध्यक्षतेखाली झाली.
• चौथी बौद्ध धम्म परिषद:
  • काश्मीर मधील कुंडलवन येथे वसुमित्र यांच्या अध्यक्षतेखाली झाली.

बौद्ध धम्म परिषदांमुळे बौद्ध धर्माच्या इतिहासात महत्त्वाचे बदल झाले. या परिषदांमुळे बौद्ध धर्म जगभर पसरला आणि त्याचा प्रभाव आजही दिसून येतो.