संघ वंदना: बौद्ध संघाच्या शुद्धतेचा आणि आदर्शाचा गौरव
“संघ वंदना” हा बौद्ध धर्माचा एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण श्लोक आहे, जो बौद्ध संघाच्या शुद्धतेचा, आदर्श आचारधर्माचा आणि त्याच्या पुण्यशीलतेचा गौरव करतो. या श्लोकात बौद्ध संघाची प्रतिष्ठा आणि महिमा व्यक्त केला जातो. या श्लोकात अनेक शब्द आणि वाक्य आहेत, जे बौद्ध संघाच्या उच्च नैतिकतेचे, त्याच्या पवित्रतेचे, आणि त्याच्या चांगल्या कार्याचे प्रतीक आहेत.
संघ वंदना
सुपटि पन्नो भगवतो सावकसंघो, उजुपटि पन्नो भगवतो सावकसंघो, न्यायपटि पन्नो
भगवतो सावकसंघो, सामिचि पटि पन्नो भगवतो सावकसंघो, यदिदं चत्तारि
पुरिस – युगानि, अठ्ठ पुरिस – पुग्गला, एस भगवतो सावकसंघी,या श्लोकात बौद्ध संघाच्या सदस्यांची योग्यतेची प्रशंसा केली आहे. ते बुद्धिमान, सत्यप्रिय, न्यायप्रिय आणि सामंजस्यपूर्ण असतात. त्यांचे वर्तन शुद्ध आणि संतुलित असते, ज्यामुळे ते बौद्ध मार्गावर योग्य रीतीने चालतात.
आहुय्यो, पाहुणेय्यो, दक्खिणेय्यो, अंजलि – करणीयो
अनुत्तरं पुयंगक्खेतं लोकस्सा’ति ।हे शब्द संघाच्या सदस्यांना आदर, आमंत्रण, वंदन आणि योग्य वर्तनाचे महत्त्व दर्शवितात.
संघ याव जिवितं परियतं सरणं गच्छामि ।
ये च संघा अतीताच ये च संघा अनागता ।
पच्चुपन्ना च ये संघा, अहं वन्दामि सब्बदा ।या गाथेत व्यक्ती संघाचा आदर व्यक्त करत आहे. ते भूतकाळ, वर्तमान आणि भविष्यकाळातील सर्व संघ सदस्यांचे वंदन करतात आणि त्यांच्या कडून मार्गदर्शन स्वीकारतात.
नत्थि मे सरणं अयंग, संघो मे सरणं वरं ।
एतेन सच्च वज्जेन, हो तु मे जय मंगलं ।। १ ।।या गाथेत व्यक्ती सांगतो की त्याला दुसरे कोणतेही सरण नाही, फक्त संघच त्याचे सर्वोत्तम आश्रय आहे. ते संघाचा आदर करतात आणि त्याच्या सत्य मार्गाने त्यांना यश आणि मंगल प्राप्त व्हावे, अशी प्रार्थना करतात.
उत्तमंगेन वन्दे’हं, संघं च तिवि धोत्तमं ।
संघे यो खलितो दोसो, संघो खमतु तं ममं ॥ २ ॥या गाथेत, व्यक्ती आपल्या संघाला आदर देताना सांगतो की त्याने नेहमी उत्तम संघाची पूजा केली आहे. तो म्हणतो की, जर त्याच्यात काही दोष असेल, तर संघ त्याचे त्याग करण्यास सक्षम असावा. यामध्ये संघाच्या शुद्धतेवर विश्वास आणि संघाचा आदर व्यक्त केला जातो.
यं किच्चि रतनं लोके, विज्जति विविधा पुथू ।
रतनं संघ समं नत्थि तस्मा सोत्थि भवन्तु मे || ३ ||या गाथेत, लेखक सांगतो की, जगात अनेक प्रकारचे रत्न आहेत, पण संघ हे त्या सर्व रत्नांपेक्षा श्रेष्ठ आहे. संघाला महत्त्व देणारा आणि त्याची पूजा करणारा व्यक्तीचं जीवन समृद्ध आणि कल्याणकारी होईल. यामध्ये संघाच्या महत्वाची आणि त्याच्या अद्वितीयतेची महती व्यक्त केली जाते.
संघो विसुध्दो वरदक्खिणेय्यो,
सन्तिद्रियो सब्ब मलप्पहिनो ।
गुणे हि नेकेहि समिध्दि पत्तो
अनासवो तं पण मामि संघ ||४||या गाथेत संघाची शुद्धता, सद्गुण आणि अपवित्रतेपासून मुक्ततेचा महिमा व्यक्त केला आहे. संघ सर्व प्रकारच्या गुणांनी युक्त आहे आणि त्याची शुद्धता व समृद्धी त्याला आदर्श बनवते.
“संघ वंदना” हा बौद्ध धर्माचा एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण श्लोक आहे, जो बौद्ध संघाच्या शुद्धतेचा, आदर्श आचारधर्माचा आणि त्याच्या पुण्यशीलतेचा गौरव करतो. या श्लोकात बौद्ध संघाची प्रतिष्ठा आणि महिमा व्यक्त केला जातो. या श्लोकात अनेक शब्द आणि वाक्य आहेत, जे बौद्ध संघाच्या उच्च नैतिकतेचे, त्याच्या पवित्रतेचे, आणि त्याच्या चांगल्या कार्याचे प्रतीक आहेत.
सुपटि पन्नो भगवतो सावकसंघो, उजुपटि पन्नो भगवतो सावकसंघो, न्यायपटि पन्नो भगवतो सावकसंघो, सामिचि पटि पन्नो भगवतो सावकसंघो: या शब्दांचा अर्थ असा आहे की बौद्ध संघाचे सदस्य (सावकसंघ) सर्व प्रकारे योग्य आहेत—ते बुद्धिमान (सुपटि), सत्यप्रिय (उजुपटि), न्यायप्रिय (न्यायपटि), आणि सामंजस्यपूर्ण (सामिचि) आहेत. ते आपल्या कर्तव्यात शुद्ध आणि सत्याचे पालन करणारे आहेत. या सर्व गुणांचे संप्रेषण त्यांच्या मार्गदर्शनाच्या प्रभावातून होते, जो धर्माच्या मार्गावर योग्य रीतीने चालण्याचे प्रतिनिधित्व करतो.
आहुय्यो, पाहुणेय्यो, दक्खिणेय्यो, अंजलि – करणीयो: या शब्दांनी संघाच्या सदस्यांचे आदर आणि आदान-प्रदान दर्शवले जाते. “आहुय्यो” म्हणजे ते आमंत्रित केले जातात, “पाहुणेय्यो” म्हणजे ते पाहुणे म्हणून आदरित आहेत, “दक्खिणेय्यो” म्हणजे ते योग्य असलेल्या लोकांचे मार्गदर्शन करतात, आणि “अंजलि करणीयो” म्हणजे ते नम्रतेने वंदन करण्यास योग्य आहेत. याचे प्रमुख उद्दिष्ट संघाच्या महानतेचा आदर करणे आणि त्याची शुद्धता राखणे आहे.
संघ याव जिवितं परियतं सरणं गच्छामि । ये च संघा अतीताच ये च संघा अनागता । पच्चुपन्ना च ये संघा, अहं वन्दामि सब्बदा ।: या गाथेत, वंदक (भक्त) सांगतो की त्याला संघासारख्या दुसऱ्या कोणत्याही आश्रयाची आवश्यकता नाही. तो म्हणतो की भूतकाळातील, वर्तमानातील आणि भविष्यकालीन सर्व बौद्ध संघाचे सदस्य त्याचा आदर करत आहेत आणि त्यांच्याकडून मार्गदर्शन घेण्याची इच्छा व्यक्त करतो.
नत्थि मे सरणं अयंग, संघो मे सरणं वरं । एतेन सच्च वज्जेन, हो तु मे जय मंगलं ।: या वाक्यात व्यक्ती असे सांगतो की त्याला कोणताही अन्य आश्रय नाही. फक्त संघच त्याला सर्वोत्तम शरण आहे. संघाचे सत्य आणि मार्गदर्शन त्याला यश आणि मंगल प्रदान करील, अशी त्याची प्रार्थना आहे. यामुळे संघाच्या प्रभावाचे महत्त्व आणखी स्पष्ट होते.
उत्तमंगेन वन्दे’हं, संघं च तिवि धोत्तमं । संघे यो खलितो दोसो, संघो खमतु तं ममं: येथे व्यक्ती सांगतो की तो आपल्या जीवनात नेहमी उत्तम संघाची पूजा करतो. तो म्हणतो की जर त्याच्यात काही दोष असेल, तर संघ त्या दोषांचे निराकरण करण्यास सक्षम आहे. यामध्ये संघाच्या शुद्धतेवर विश्वास आणि त्याच्या योग्यतेचा आदर व्यक्त केला जातो.
यं किच्चि रतनं लोके, विज्जति विविधा पुथू । रतनं संघ समं नत्थि तस्मा सोत्थि भवन्तु मे: या गाथेत लेखक सांगतो की, जगात अनेक प्रकारचे रत्न आहेत, पण संघ हे त्या सर्व रत्नांपेक्षा श्रेष्ठ आहे. यामध्ये संघाची अद्वितीयता आणि त्याच्या महत्त्वाची तुलना अन्य कोणत्याही गोष्टींशी केली आहे. ते सांगतात की, संघाच्या शरणातच त्यांचे जीवन समृद्ध आणि कल्याणकारी होईल.
संघो विसुध्दो वरदक्खिणेय्यो, सन्तिद्रियो सब्ब मलप्पहिनो । गुणे हि नेकेहि समिध्दि पत्तो अनासवो तं पण मामि संघ: या गाथेत संघाच्या शुद्धतेचा आणि सिद्धतेचा उल्लेख आहे. संघ शुद्ध आहे, तो सर्व प्रकारच्या मलापासून मुक्त आहे, आणि तो आत्मनियंत्रण ठेवतो. यामुळे संघाने त्याच्या कार्याने अनेक गुण प्राप्त केले आहेत, ज्यामुळे तो एक आदर्श बनतो.