बुद्ध वंदना – अधिक तपशील

बुद्ध वंदना ही बौद्ध धर्मातील एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण प्रार्थना आहे, जी भगवान बुद्धांच्या शिकवणी आणि त्यांच्याशी संबंधित मूल्यांची पूजा करायला प्रेरित करते. बुद्ध वंदना एक प्रकारे बुद्धाच्या शरणात जाण्याची वचनबद्धता आहे आणि या प्रार्थनेचे उद्दीष्ट म्हणजे आत्मज्ञान, शांती, आणि शुद्धतेकडे एक पवित्र मार्गावर चालणे.

1. भगवान बुद्धांची स्तुती:

पहिल्या श्लोकात, भगवान बुद्धांच्या गुणांची आणि त्यांच्या सर्वोच्च पातळीची स्तुती केली जाते. या वचनात “अरहं” (पवित्र आणि शुद्ध), “सर्वज्ञ” (पूर्ण ज्ञान असलेले), “सर्वज्ञ असलेले” आणि “धम्म सारथी” (धम्माच्या गाड्याचे सारथी) यांसारख्या शब्दांचा वापर केला जातो. या सर्व शब्दांचा एकत्रित अर्थ असा आहे की बुद्ध हे एक उत्तम मार्गदर्शक आहेत, ज्यांनी जीवनाचा आदर्श दाखवला आहे आणि जो कोणत्याही संकटातून जाऊन शांती आणि समृद्धी प्राप्त करू शकतो.

2. बुद्धाच्या शरणात जाणे:

“बुद्धं याव जीवितं परियंतं सरणं गच्छामि” या श्लोकाद्वारे व्यक्ती आपला सर्व जीवनभर बुद्धाच्या मार्गावर चालण्याची शपथ घेतो. बुद्धाच्या शिकवणीचे पालन करणे हेच प्रत्येक जीवनाचे सर्वोत्तम मार्गदर्शन आहे, म्हणूनच व्रतधारण करणाऱ्याने जीवनभर त्यांचे पालन करणे महत्वाचे आहे.

3. भूतकाळ, वर्तमानकाल आणि भविष्यकाळातील बुद्धांचा आदर्श:

या श्लोकात, “ये च बुद्धा अतीताच, ये च बुद्धा अनागता, पच्चुपन्ना च ये बुद्धा” या वचनाद्वारे बुद्धांच्या तीन रूपांचे वंदन केले जाते. “अतीताच” म्हणजे भूतकाळातील बुद्धांचे आदर्श, “अनागता” म्हणजे भविष्यकाळातील बुद्धांची शिकवण, आणि “पच्चुपन्ना” म्हणजे सध्याच्या कालातील बुद्धांचा आदर्श. हे तीन कडवे दर्शवतात की बुद्धाचे मार्गदर्शन सर्वकाळ आणि प्रत्येक युगात उपयुक्त आहे.

4. शरण आणि विजय:

“नत्थि मे सरणं अयंग, बुद्धो में सरणं वरं” ह्या वचनात, इतर कोणत्याही शरणांपेक्षा बुद्धच सर्वोत्तम शरण म्हणून मानले जातात. याचा अर्थ असा की जीवनातील प्रत्येक परिस्थितीत, बुद्धाच्या मार्गानेच शांती, विजय आणि मंगल प्राप्त होऊ शकतो. शरण घेतल्याने जीवनात संपूर्ण विजय आणि मंगलाची प्राप्ती होते.

5. बुद्धांच्या पायांची वंदना:

“उत्त मंगेन वन्दे हं, पाद पसुं वरुत्तमं” ह्या वचनात बुद्धांच्या पायांचे वंदन केले जाते. या श्लोकाद्वारे बुद्धांचे पवित्र पाय वंदन करून, त्यांना आपला आदर्श आणि मार्गदर्शक मानले जाते. बुद्धाच्या पायांनी दिलेल्या मार्गावर चालल्याने जीवनाच्या सर्व संकटांचे निराकरण होते.

6. धम्म आणि बोधीचा मार्ग:

“यो सन्नि सिन्नो वर बोधी मुले, मारं ससेनं महतिं विजेत्वा” या श्लोकात, बुद्धाच्या बोधी वृक्षाखाली प्राप्त केलेल्या ज्ञानाचा आदर्श दिला जातो. यामध्ये बुद्धाने मारी (विषयक इच्छा आणि दु:ख) आणि महान शत्रू (मायाजाल आणि अज्ञान) यांना पराभूत करून, शुद्ध बुद्धत्व प्राप्त केले. बुद्धांनी शांती आणि मुक्तीचा मार्ग दाखवला, जो प्रत्येक व्यक्तीस प्रकट होऊ शकतो.

7. रत्न आणि बुद्ध:

“यं किच्चि रतनं लोके, विज्जति, विविधा पुथु” ह्या वचनात जीवनातील सर्व रत्ने आणि मूल्ये हे बुद्धाच्या शिकवणीच्या समान असतात. बुद्धाचे शिकवण हे सर्वोत्तम रत्न आहे, कारण तेच आपल्याला संपूर्ण मुक्तता, शांती आणि आनंद देऊ शकते. बुद्धाच्या शिकवणीनेच प्रत्येकाला वास्तविक समृद्धी मिळवता येते.

8. संपूर्ण जीवनाचे ध्येय:

बुद्ध वंदना केल्याने जीवनाच्या प्रत्येक टप्प्यावर शांती, संतोष आणि समाधी प्राप्त होतात. या प्रार्थनेमध्ये बुद्धाच्या मार्गावर चालण्याची वचनबद्धता घेतली जाते. प्रत्येक कष्ट आणि संकटातून मुक्त होण्यासाठी, बुद्धाचे शरण घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. बुद्ध आपल्या शंतीच्या शिकवणीनेच व्यक्तीला मानसिक शांती, भावनिक समतोल आणि आध्यात्मिक आकलन प्राप्त करायला मदत करतात.

बुद्ध वंदना

इतिपि सो भगवा अरहं, सम्मा सबुध्दो, विज्जा – चरण सम्पन्न,
सुगतो लोकविदु, अनुत्तरो पुरिस – धम्म सारथी ,
सत्था देव-मनुस्सानं, बुध्दो, भगवा ‘ ति ।

बुध्दं याव जीवितं परियंतं सरणं गच्छामि |
ये च बुध्दा अतिताच, ये च बुध्दा अनागता |
पच्चुपन्ना च ये बुध्दा, अहं वन्दामि सब्बदा ।। १ ।।

नत्थि मे सरणं अयंग, बुध्दो में सरणं वरं ।
एतेन सच्च वज्जेन, हो तु मे जय मंगलं ।। २।।

उत्त मंगेन वन्दे हं, पाद पसुं वरुत्तमं ।
बुध्दे यो खलितो दोसो, बुध्दो खमतु तं ममं ॥३॥

यं किच्चि रतनं लोके, विज्जति, विविधा पुथु ।
रतनं बुध्द समं नत्थि, तस्मा सोत्थि भवन्तु मे ।।४।।

यो सन्नि सिन्नो वर बोधी मुले, मारं ससेनं महतिं विजेत्वा ।
संबोधि मागच्छ अनंत यानो, लोको त्तमो तं पण मामि बुध्दं ॥ ५ ॥

बुद्ध वंदना ही एक प्रार्थना आहे जी व्यक्तीला बुद्धाच्या मार्गावर नेते आणि त्याच्या शिकवणींनी जीवनातील सर्व अडचणींवर विजय मिळवण्याचा मार्ग दाखवते. या वंदनेद्वारे बुद्धाच्या धम्माचा आदर्श समजून प्रत्येकाने त्याच्याप्रमाणे जीवन जगण्याचा ध्यास घ्यावा. बुद्धाची शिकवण, शांती, अहिंसा, आणि सत्य यांवर आधारित असते आणि तीच आपल्या जीवनातील सर्वोत्तम मार्गदर्शक आहे.