अशोकापासून आंबेडकरांपर्यंत: बौद्ध धर्माची वाटचाल

अशोकापासून आंबेडकरांपर्यंत: बौद्ध धर्माची वाटचाल हा भारतातील बौद्ध धर्माच्या इतिहासातील एक महत्त्वाचा आणि प्रेरणादायी प्रवास आहे. या प्रवासात, सम्राट अशोकापासून ते डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांपर्यंत अनेक महत्त्वाच्या व्यक्तींनी आणि घटनांनी बौद्ध धर्माच्या विकासात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे.

सम्राट अशोक आणि बौद्ध धर्माचा प्रसार:
* सम्राट अशोकांनी कलिंग युद्धातील हिंसाचार पाहून बौद्ध धर्म स्वीकारला.
* त्यांनी बौद्ध धर्माचा भारतभर आणि जगाच्या कानाकोपऱ्यात प्रसार केला.
* स्तूप, विहार आणि शिलालेख यांच्या माध्यमातून त्यांनी बौद्ध संस्कृतीला प्रोत्साहन दिले.
* अशोकांच्या प्रयत्नांमुळे बौद्ध धर्म एक जागतिक धर्म बनला.
मौर्य साम्राज्यानंतर बौद्ध धर्म:
* मौर्य साम्राज्याच्या पतनानंतरही बौद्ध धर्माचा विकास होत राहिला.
* कुषाण आणि गुप्त काळात बौद्ध कलेचा आणि शिक्षणाचा विकास झाला.
* नालंदा आणि तक्षशिला यांसारख्या विद्यापीठांमध्ये बौद्ध शिक्षणाचे महत्त्वपूर्ण केंद्रे स्थापन झाली.

मध्ययुगीन भारतातील बौद्ध धर्म:
* मध्ययुगीन काळात बौद्ध धर्माचा ऱ्हास झाला.
* इस्लामी आक्रमणांमुळे अनेक बौद्ध विहार आणि विद्यापीठे नष्ट झाली.
* मात्र, बौद्ध धर्माची शिकवण आणि संस्कृती पूर्णपणे नष्ट झाली नाही.

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि नवबौद्ध चळवळ:
* डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी 1956 मध्ये आपल्या अनुयायांसह बौद्ध धर्म स्वीकारला.
* त्यांच्या नवबौद्ध चळवळीने भारतातील दलितांना सामाजिक आणि धार्मिक समानता मिळवून दिली.
* आधुनिक भारतात बौद्ध धर्माच्या पुनरुज्जीवनात या चळवळीने महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.
अशोकापासून आंबेडकरांपर्यंत बौद्ध धर्माची वाटचाल:
* सम्राट अशोकांनी बौद्ध धर्माचा प्रसार केला, तर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी त्याला पुनरुज्जीवित केले.
* या दोन्ही व्यक्तींनी सामाजिक समता आणि न्यायासाठी बौद्ध धर्माचा उपयोग केला.
* अशोकापासून आंबेडकरांपर्यंतच्या प्रवासात बौद्ध धर्माने अनेक चढ-उतार पाहिले, पण त्याची शिकवण आजही लोकांना प्रेरणा देत आहे.

या प्रवासात, बौद्ध धर्माने भारतीय संस्कृती, कला, तत्त्वज्ञान आणि सामाजिक जीवनावर अमिट छाप सोडली आहे.